มีบางคนไม่อัดภาพเลย ซื้อทีวีจอกว้าง LCD / Plasma 42 นิ้ว นั่งดูรูปที่บ้าน ผ่านการ์ดเมมโมรี่ / ซีดี หรือกระทั่งเปิดดูจากกล้องดิจิตอลโดยตรง  แต่ยังมีคนอีกกลุ่ม ที่ไม่มีคอมพิวเตอร์ ถึงแม้จะใช้กล้องดิจิตอล ก็ยังต้องมาอัดภาพอยู่ดี แต่มีจำนวนไม่มากนัก

 

ในต่างประเทศ ย้อนหลังไปสักสามปีที่ผ่านมา ตั้งแต่ทวีปอเมริกา ไล่มาจนถึงยุโรป เช่น เยอรมันนี สวิตเซอร์แลนด์ และทางเอเชียเรา ก็มีที่ญี่ปุ่น โฟโต้บุ๊ค / โฟโต้อัลบั้ม ( Fotobook / Foto Album )  เป็นสิ่งที่เติบโตขึ้นอย่างเห็นได้ชัด ถือเป็นลักษณะการโตแบบก้าวกระโดดเลยทีเดียว

ที่เมืองโคโลญจน์ เยอรมันนี ในงานโฟโตกีน่าปี 2006 ( Photokina ) ที่ผ่านมา สังเกตได้ชัดเลยว่า HighLight ของงาน คือ Photo Books โฟโต้บุ๊ค / Photo Album โฟโต้ อัลบั้ม โดยแท้จริงในงานมีบางฮอลล์หรืออาคารทั้งอาคาร ที่แสดงสินค้า เน้นเกี่ยวกับ Photo Books โฟโต้บุ๊ค / Photo Album โฟโต้ อัลบั้ม  เกือบทั้งฮอลล์ นี่จึงน่าจะเป็นเหตุผล ที่เราจะเห็นแนวโน้มของโลก
 
ลักษณะ โฟโต้บุ๊ค / โฟโต้อัลบั้ม คืออะไร
Photo Books โฟโต้บุ๊ค / Photo Album โฟโต้อัลบั้ม คือการรวบรวมภาพเป็นเล่ม เป็นหนังสือภาพ ที่รวมภาพถ่ายจากกล้องดิจิตอล เป็นรูปเล่ม ลักษณะหนังสือ เปิดดูได้ง่าย และพกพาสะดวก  หลายต่อหลายคน ยังคงเก็บภาพถ่ายขนาดจัมโบ้ ที่อัดจาก ร้านถ่ายภาพ ร้านโฟโต้ฟาสต์ อัดภาพเป็น ภาพขนาดโปสการ์ด หรือขนาดจัมโบ้  4x6 นิ้ว แล้วเก็บอยู่ใน อัลบั้มภาพจัมโบ้เล่มเล็กๆ บางงานเต็มไปด้วยอัลบั้มภาพหลายเล่ม จนยากต่อลำดับเหตุการณ์  นานๆเข้าบางท่านก็เก็บภาพเหล่านั้น ไว้ในกล่องขนมปังหรือกล่องรองเท้า โอกาสเหมาะเจาะ จึงหยิบมาดูสักครั้ง เช่น ภาพการเดินทางท่องเที่ยว ทริปหลายวัน ภาพงานเลี้ยงในวันแต่งงาน ฯลฯ
จนเทคโนโลยีใหม่มาถึง ทำให้มีการเปลี่ยนวิธีการใหม่ จากภาพถ่าย ที่ถูกเก็บในกล่องรองเท้าอยู่บ่อยๆ กลับนำมาวางอยู่ในตู้หนังสือ โต๊ะรับแขก พร้อมที่จะหยิบโชว์ให้ญาติมิตร หรือแขกที่มาเยือน ด้วยโฟโต้บุ๊ค / โฟโต้อัลบั้ม ( Fotobook / Foto Album ) สมุดภาพ ที่บอกเรื่องราว นั่นเอง ดังนั้นแนวคิดการรวบรวมภาพ ให้เป็นรูปเล่ม จึงเกิดขึ้น เพราะสะดวกในการหยิบดู

ในปัจจุบัน มีคำว่า โฟโต้บุ๊ค / โฟโต้อัลบั้ม ( Fotobook / Foto Album ) ใช้กันสับสน จนไม่รู้ว่าอะไรเป็นอะไร ผมเอง ขอสรุป จากประสบการณ์ที่มีโอกาสพบเห็น ดูงานต่างประเทศ เยี่ยมโรงงานผลิตเครื่อง โดยแบ่งลักษณะดังนี้

แบบที1 โฟโต้บุ๊ค ( Photo Books )
ที่เรียกว่าโฟโต้บุ๊ค ( Photo Books ) เพราะบุ๊ค Books หมายถึงหนังสือ หรือแมกกาซีน จึงพิมพ์ 2 หน้าได้ด้วยกระดาษอาร์ตมัน หรืออาร์ตด้านก็ได้ เช่นเดียวกับหนังสือแฟชั่นดีๆทั่วไป โดยใช้เครื่องพิมพ์แบบดิจิตอล ออฟเซ็ต ( Digital Offset )

ซึ่งระบบการพิมพ์คล้าย ออฟเซ็ต ( Offset Printing - Lithographic ) แต่ที่มีจุดเด่น คือไม่ต้องใช้เพลท ( Printing Plate )  หรือแม่พิมพ์ ซึ่งเทคโนโลยีแบบนี้ เพิ่งค้นคิดได้ไม่นาน บริษัทที่ผลิตเครื่องดิจิตอล ออฟเซ็ต ( Digital Offset ) แบบนี้ได้ มีอยู่ไม่กี่ยี่ห้อในโลก และราคาเครื่องก็ยังแพงอยู่มาก ระดับนับสิบล้านขึ้นไป เช่น HP Indigo Digital Press, Kodak Nexpress 2500, Fuji Xerox iGen3 ซึ่งทั้งสามยักษ์นี้ ต่างก็ไปอวดโฉมในงานโฟโตกีน่าปี 2006 ( Photokina ) ที่ผ่านมา เรียกความสนใจของผู้คนไม่น้อย
ในกระบวนการทำโฟโต้บุ๊ค ( Photobooks )ขึ้นมาสักเล่ม ไม่เพียงแต่มีแค่เครื่องพิมพ์ดังกล่าว แต่จะต้องมีความพร้อมอีกหลายด้าน เช่น การเคลือบปก ( Laminating ) / การอาบยูวี  ( UV Liquid Laminate Coating ) การใช้เครื่องตัดเจียนกระดาษ
การเข้าเล่ม ( Book Finishing ) ก็เป็นอีกสิ่งหนึ่งที่สำคัญ ควบคู่ไปกับการทำปก ( Book Cover ) ซึ่งอาจต้องมีเครื่องไสสันทากาว เครื่องเย็บกี่ และการทำปกแบบปกอ่อน และปกแข็ง ซึ่งต่างก็ใช้เครื่องมือเครื่องจักร และเทคนิคต่างๆกัน โฟโต้บุ๊ค ( Photobooks ) หนึ่งเล่ม จึงสามารถพิมพ์ได้มากๆหน้า อาจถึง 300-400 หน้า ซึ่งบรรจุภาพได้นับ 1,000 ภาพ โดยมีความหนาของหนังสือไม่ถึงนิ้ว

แบบที่ 2 โฟโต้อัลบั้ม ( Photo Albums )
โฟโต้อัลบั้ม ( Photo Album ) อยู่ในลักษณะของการอัดภาพเป็นภาพใหญ่ ซึ่งมีการจัดภาพด้วยโปรแกรมจัดภาพ วางตำแหน่งภาพต่างๆ ลงในกระดาษอัดภาพ ถ้ายังจำได้ เครื่องปริ้นต์ภาพดิจิตอลในรุ่นแรกๆ ประมาณปี 2543 ที่อัดภาพจากฟิล์มก็ได้ดิจิตอลก็ได้ จะมีส่วนที่เรียกว่า อัลบั้มปริ้นต์ ( Album Print ) เป็นการอัดภาพจากฟิล์ม ที่จัดภาพเล็กๆแต่ละภาพ ลงบนกระดาษอัดภาพประมาณ 8x10 หรือ10x12 นิ้ว โดยมีเทมเพลท หรือตัวอย่างกรอบภาพ ( Frame ) อาจเป็นลายการ์ตูน วิวทิวทัศน์ กราฟฟิคต่างๆ ( Clip Arts ) เป็นต้น

แต่ยุคนั้น ยังไม่เป็นที่นิยม เพราะกล้องดิจิตอล ยังไม่แพร่หลายนัก และกล้องดิจิตอล ( Digital Camera ) ก็ยังมีราคาแพงด้วย
เมื่อได้ภาพที่ปริ้นต์เสร็จแล้ว จึงนำภาพมาปะบนกระดาษแข็ง ทั้งด้านหน้า และด้านหลัง จึงมองเป็นสองหน้าได้ แบบเดียวกับที่พบเห็นตามเวดดิ้งสตูดิโอ หรือ สตูดิโอถ่ายภาพ นั่นเอง แต่เนื่องจากเป็นภาพถ่ายที่ต้องปะบนกระดาษแข็ง ดังนั้น เล่มแต่ละเล่ม จึงมีความหนามาก  บางเล่ม หนาเกือบถึง 2 นิ้ว แต่จุจำนวนหน้าไม่เกิน 20 หน้า และใส่ภาพได้ไม่กี่สิบภาพเท่านั้น น้ำหนักเยอะมากทีเดียว

จึงควรเก็บวางประดับบนโต๊ะรับแขก ไม่เหมาะที่จะพกพา ปัจจุบัน หลายบริษัท ก็ผลิตเครื่องปะภาพถ่ายลงกระดาษแข็งแบบนี้ ตั้งแต่บริษัทที่ผลิตเครื่องราคาถูกที่มาจากไต้หวัน และจีนแผ่นดินใหญ่ ไปจนถึงบริษัทชั้นนำของอิตาลี เช่น Durst  ที่เคยสร้างชื่อเสียงในระบบอัดภาพดิจิตอลเมื่อยุคปีค.ศ. 2000 คือ Durst  Lambda
ที่จริงแล้ว ประมาณสามปีที่แล้ว  ทางบริษัท โกดัก (ประเทศไทย) จำกัด  ( Kodak Thailand ) ก็เคยพยายามผลักดันให้แล็บโกดัก เอ็กซ์เพรส ( Kodak Express ) ทำอัลบั้มปริ้นต์ Photo Album Print  และทางโกดักได้จัดเตรียมปกแข็งสำเร็จรูป ขายให้แล็บสี ทางแล็บก็เพียงแต่เจาะรูแบบกระดูกงู เหมือนที่พบในร้านถ่ายเอกสาร หรือสมุดรายงานตามมหาวิทยาลัย เพียงแต่ตัวปก มองจากภายนอกแล้ว ซ่อนไม่เห็นตัวกระดูกงูนั่นเอง แต่ลักษณะที่โกดักแนะนำนี้ ก็ได้รับความนิยมในระดับหนึ่งเท่านั้น  เพราะตัวภาพนั้น มองได้แค่หน้าเดียว เนื่องจากไม่ได้มีกระบวนการเข้าเล่มแบบ อัลบั้มเวดดิ้ง บางที่เรียกว่า อัลบั้ม แอลซีดี ( Photo Album LCD ) อีกทั้งตัวปกมีความหนาพอควร เป็นเอกลักษณ์เฉพาะตัว
โฟโต้อัลบั้ม Photo Album แบบที่ใช้เครื่องปริ้นต์ภาพ ซึ่งเจ้าของแล็บสีทำได้เองอีกรูปแบบ ก็คือการใช้กระดาษอัดภาพนี่แหละ ปะหลังชนกันไปเรื่อยๆ พับกันจนเป็นเล่มได้ แบบนี้ทำให้มองเป็นรูปเล่มได้เช่นกัน และมองได้สองหน้า แต่เคยสังเกตไหมว่า กระดาษจะไม่มีความแกร่ง โดยเฉพาะหน้ากระดาษที่ยิ่งใหญ่ขึ้น ก็จะดูนิ่มและงอด้วย  แต่ในปัจจุบัน มีบางบริษัท ผลิตเครื่องปะหลังกระดาษอัดภาพให้ชนกัน เช่น Kis ของฝรั่งเศส ทำขายให้แล็บสี เพื่อทำโฟโต้อัลบั้ม Photo Album   ลักษณะแบบนี้ เคยเห็นบริษัทของสวิตเซอร์แลนด์ ชื่อ Imaging Solution เป็นกลุ่มบริษัทที่เติบโตเร็วมากในสวิตเซอร์แลนด์ ด้วยการทำโฟโต้อัลบั้ม ทั้งนี้เขามี Knowhow ดีมาก เนื่องจากเป็นการปะหลังภาพปริ้นต์เข้าด้วยกัน แต่ที่เขาแน่ก็คือ หลังจากที่ปะเป็นเล่มแล้ว ตัวหน้ากระดาษอัดภาพ ที่มองแล้วสองหน้าแล้วนั้น มีความแกร่งดี เปิดพลิกดูเป็นเล่มได้สบาย ไม่ยวบยาบ หรือนิ่มงอ  โฟโต้อัลบั้ม แบบนี้ จะมีความหนาไม่มาก เมื่อเทียบกับอัลบั้มเวดดิ้ง ( Wedding Album ) มีความแกร่งดี แต่ก็ยังหนากว่าการพิมพ์ด้วยระบบดิจิตอล ออฟเซ็ต ( Digital Offset )

ซอฟท์แวร์ทำโฟโต้บุ๊ค อีกหนึ่งปัจจัยที่ เพิ่มความสนุกสนาน ความสะดวกในการทำโฟโต้บุค Photo Books

 
ความเข้าใจเรื่องโฟโต้บุ๊ค / โฟโต้อัลบั้มนั้น ( Fotobook / Foto Album ) ไม่ใช่เรื่องง่ายดีเดียว แต่ก็ไม่ใช่ยากนัก เพียงแต่ให้ความรู้ ความเข้าใจ และประโยชน์ของการทำภาพให้เป็นรูปเล่มหนังสือ บอกเรื่องราวอย่างต่อเนื่อง อีกทั้งใส่คำบรรยายเข้าไปได้ในแต่ละหน้า ดังนั้น โปรแกรมออกแบบ Photo Album Software เพื่อจัดหน้าโฟโต้บุ๊ค / โฟโต้อัลบั้ม ( Fotobook / Foto Album ) จึงเป็นตัวแปรสำคัญ ท่านที่เคยใช้คอมพิวเตอร์ในระบบ แมคอินทอช ( Macintosh ) ย่อมทราบดีอยู่แล้วว่า ที่เครื่องแมค จะมีโปรแกรมฟรีชื่อ iPhoto

ซึ่งสามารถออกแบบโฟโต้บุ๊ค ( Fotobook )ได้อย่างง่ายดาย เพียงแต่ไม่คล่องตัว เพราะไม่สามารถปรับรูปแบบเองได้ คือเทมเพลท ( Template ) ถูกล๊อกเอาไว้ แต่ปัจจุบัน มีหลายบริษัท ผลิตซอฟท์แวร์ขาย เพื่อง่ายต่อการพิมพ์ และจัดทำโฟโต้บุ๊ค ที่เมืองนอก แล็บใหญ่ๆ จึงมีซอฟท์แวร์ให้ร้านค้า หรือช่างภาพออกแบบงานให้ลูกค้าเอง เพื่อที่จะได้ส่งงาน ออกแบบโฟโต้บุ๊ค ที่เสร็จ ไปพิมพ์

IQ LAB ( Image Quality Lab Company Limited ) แจกซอฟท์แวร์ ชื่อ IQ Photobook Pro ปัจจุบันเป็นเวอร์ชั่น 2.3

เพื่อแจกให้ลองทำโฟโต้บุ้ค Photo books ด้วยเครื่อง คอมพิวเตอร์พีซีทั่วไป นอกจากนี้ ยังมีอบรมการใช้ฟรีเป็นระยะๆ ที่สาขา ไอคิวแล็บ ถนนเพชรบุรีตัดใหม่ ระหว่างแยกมักกะสัน ไปแยกอโศก อยู่ข้างๆ การท่องเที่ยวแห่งประเทศไทย ( ททท. ) และยังมีที่จอดรถด้านหลังอาคารเรานับร้อยคัน

การเติบโตของวงการ โฟโต้บุ๊ค / โฟโต้อัลบั้ม ในต่างประเทศ
หากได้เข้าไปในอินเตอร์เน็ต เข้าไปใน google ค้นหาคำว่า โฟโต้บุ๊ค Photobook จะเห็นว่า จำนวนหน้าเวปไซด์เพิ่มขึ้นทุกวัน

จำได้ว่าเมื่อปลายปีที่แล้ว ช่วงที่มีงานโฟโตกีน่า ที่เยอรมัน ได้เข้าไปดูใน google เจอคำว่า photobook อยู่ประมาณสี่แสนหน้าเวบไซต์ วันนี้ ถ้าจำไม่ผิด ประมาณนับล้านหกแสนหน้าเวบไซต์ แสดงถึงการเติบโตในวงการ ซึ่งเห็นได้ว่า เทคโนโลยี ไม่มีกำแพงมาขั้น ไม่มีอะไรมาขีดเส้น

เวบไซต์ต่างๆที่เกี่ยวกับโฟโต้บุ๊ค
www.photobookthai.com http://www.dailynews.co.th/dailynews/pages/front_th/popup_news/Default.aspx?ColumnId=35079&NewsType=2&Template=2 http://imagelab.bestbuy.com/en/support_photobooks.php http://photobooks.colormailer.com/ http://people.lulu.com/blogs/view_post.php?post_id=4390 http://www.imagestation.com/photo-gifts/photo-books/ http://ask.metafilter.com/mefi/30675 http://www.flickr.com/photos/notraces/tags/photobooks/ http://pix.futureshop.ca/en/support_photobooks.php http://www.jeffbernerphotography.com/photobookesite/photobooks.html http://www.myphotoways.co.uk/boutique.php?a=LP http://www.mypublisher.com/deluxeBooks.html
http://www.t-online.net/c/36/29/54/3629546.html
http://www.totalpix.co.uk/products/yearbooks.asp
http://www.netprint.com/
http://www.viovio.com/wiki/Photo+Books
http://www.photobookmaker.net/gallery.html
http://www.netprint.com/htm/personalized-gifts/photobooks/photobooks.htm
http://www.photobooks.com/services/print.asp
http://www.photographers.co.uk/html/photographers-forum-1.cfm?ForumNumber=4048&Title=Printing%20Photobooks
http://www.photoways.com/boutique.php?a=photobook
http://www.pixart.com.my/
http://www.shutterfly.com/shop/product_c10010/Photo_Books
http://www.webme.it/detts.asp?ids=15
http://fotoinsight.com/book/
http://vismod.media.mit.edu/vismod/demos/photobook/
http://technorati.com/tag/photobook
http://www.shutterfly.com/shop/product_c18000/Photo_Books
http://www.photobookpress.com/home.cfm
http://www.myreflections.com.au/
http://www.photobookguide.com/
http://www.photobook.be/english/
http://www.lulu.com/products/books/photobook.php
http://www.kodakgallery.com/PhotoBookOverview.jsp?flash=detected
http://www.apple.com/ilife/iphoto/features/books.html
http://www.photobook.com.my/
http://www.photobox.co.uk/popup.html?name=photobookhelp
http://www.photobook.com.br/photobook/
http://www.epson.com/cgi-bin/Store/Landing/StoryTeller.jsp?BV_UseBVCookie=yes&oid=0
http://www.pixart.com.my/
http://www.mypublisher.com/default.php
http://www.imagestation.com/photo-gifts/photo-books/
http://www.totalpix.co.uk/
http://www.amazon.com/PBENGPC-Corel-Photobook/dp/B00009M97H
http://www.unibind.com/Basic/binding/steelbinding/photobook.html
http://www.cewe-photobook.com/

บทความนี้ โดย สมเพ็ชร เจียรมณีทวีสิน เขียนเมื่อ 17 มกราคม พ.ศ. 2549